Wat is de Rijksbegroting?
De Rijksbegroting bestaat uit de begrotingen van alle ministeries samen. In de Rijksbegroting staat hoeveel geld elk ministerie krijgt en welke uitgaven zij het komende jaar verwachten. In de Rijksbegroting zijn alleen de uitgaven opgenomen van de Rijksoverheid; de uitgaven die door de gemeenten en provincies worden gedaan maken geen onderdeel uit van de Rijksbegroting. Via het gemeente- en provinciefonds gaat het geld naar de decentrale overheden. Zij mogen zelf bepalen waar ze het geld aan uitgeven. De uitgaven in de Rijksbegroting worden betaald uit onder andere belastinginkomsten en premies. Premies worden afgedragen voor specifieke uitgaven voor gezondheidszorg en sociale zekerheid en kunnen dus niet zomaar worden besteed voor andere doeleinden.
Opbouw Rijksbegroting
Een begroting is opgebouwd uit artikelen. Elk artikel staat voor een bepaald doel of overheidstaak. Soms is dit artikel onderverdeeld in artikelonderdelen. Binnen een artikel kunnen verschillende financiële instrumenten gebruikt worden. Bijvoorbeeld een subsidie, bijdragen aan internationale organisaties of uitgaven aan directe opdrachten. Via deze instrumenten gaat er geld naar ontvangende partijen zoals burgers, publieke organisaties en bedrijven. Voor een volledig overzicht van de financiële instrumenten zie: https://rbv.minfin.nl/2020/begrippenlijst/financiele-instrumenten(Externe link). Naast financiële instrumenten wordt ook geld besteed aan personeel en materieel die nodig zijn om de organisatie van het Rijk te doen functioneren (‘apparaatsuitgaven’).
Begrotingsproces
Elk departement maakt een eigen begroting. De minister van Financiën verzamelt alle afzonderlijke begrotingen en biedt ze elk jaar op Prinsjesdag (de derde dinsdag van september) aan de Tweede Kamer aan samen met de Miljoenennota en het Belastingplan. Deze begrotingen zijn wetten en zijn een jaar geldig. In de maanden na Prinsjesdag komen alle ministers en staatssecretarissen in de Tweede Kamer om de plannen van het kabinet met de Kamerleden te bespreken. Als de plannen door de Tweede en de Eerste Kamer zijn goedgekeurd kunnen de begrotingen worden vastgesteld en kan het geld in het betreffende jaar worden uitgegeven. Blijkt in de loop van het jaar dat er meer of minder geld nodig is dan het vastgestelde bedrag per artikel dan wordt de begroting gewijzigd met een zogenaamde suppletoire begrotingswet. Als het jaar voorbij is controleren de Auditdienst Rijk en de Algemene Rekenkamer of de uitgaven volgens de regels zijn uitgegeven. Dit is doorgaans voor meer dan 99% het geval.
Inhoud begroting
De Rijksbegroting bestaat in feite uit een aantal afzonderlijke begrotingen (oftewel begrotingshoofdstukken) die uiteen vallen in 3 types:
- Begrotingen van ministeries, d.w.z. de begrotingen van de onderscheiden ministeries. Dit zijn financieel gezien doorgaans de grotere begrotingen.
- Begrotingen van onderdelen van het Rijk zoals het Koninklijk Huis en De Staten Generaal. Dit zijn financieel minder omvangrijke begrotingen.
- De begrotingen van de zogenaamde fondsen. Dit zijn er een paar, zoals het fonds waaruit gemeenten worden gefinancierd en het fonds voor de financiering van meerjarige infrastructurele projecten (wegen, bruggen, waterwerken).
Veel van de uitgaven in deze begrotingen staan al vast. Bijvoorbeeld dat we geld uitgeven aan uitkeringen en de basiszorg voor iedereen. Maar niet alles staat vast. Ieder jaar moet besloten worden waar meer geld naar toe gaat en waar het vandaan moet komen. In de begrotingswetten worden per begrotingsartikel maximumbedragen vastgelegd: ministers mogen in principe niet meer aan een bepaald doel besteden dan in de begroting is vastgelegd, maar minder mag wel. Een begroting bestaat uit twee delen: de begrotingswet en het memorie van toelichting. Bij elk begrotingsvoorstel wordt in de memorie van toelichting aangegeven welke doelen men met de uitgaven wil bereiken en wat er ten opzichte van vorige jaren is veranderd. De volledige begrotingswetten en memories van toelichting zijn te vinden op www.rijksbegroting.nl(Externe link).